Dlaczego ciśnienie rośnie?

4 czerwca 2012

Faktyczna liczba osób z nadciśnieniem może być znacznie wyższa niż szacowane 5 milionów osób. Wynika to z faktu, że nie wszyscy chorzy wiedzą o swojej chorobie i w związku z tym się nie leczą.

Ciśnienie krwi

Mianem ciśnienia krwi określa się siłę, z jaką przepływająca przez naczynia krwionośne krew napiera na ściany tych naczyń. Najwyższe powstaje w dużych tętnicach, w okolicach serca. Im dalej od niego, tym jest niższe, w prawym zaś przedsionku wynosi około zera.

Pożądane prawidłowe

Ciśnienie krwi w tętnicach nie jest stałe. Zauważono, że pozostaje wyższe u mężczyzn niż u kobiet. Po menopauzie wartości ciśnienia u kobiet są jednak wyższe lub zbliżone do tych, występujących u mężczyzn w podobnym wieku.

Ciśnienie zmienia się zasadniczo w zależności od skurczu i rozkurczu serca. Podczas skurczu lewej komory, kiedy krew wtłaczana jest do aorty i dużych tętnic, jest najwyższe. Określa się je mianem ciśnienia skurczowego lub nazywa potocznie „górnym”. Najniższą wartość ciśnienie krwi osiąga podczas rozkurczu lewej komory serca, kiedy przez moment „odpoczywa” przed kolejnym skurczem i ten rodzaj nazywany jest ciśnieniem rozkurczowym (dolnym).

Ciśnienie mierzy się w milimetrach słupa rtęci (mmHg). Prawidłowe powinno utrzymywać się pomiędzy 120 na 80 a 135 na 85 mm Hg. Za graniczną wartość przyjmuje się ciśnienie

wynoszące 140 na 90. Przyjęto ją na podstawie badań dużych grup pacjentów. Podczas ich wykonywania stwierdzono, że ciśnienie powyżej tej granicy zwiększa ryzyko zawałów serca

i udarów mózgu.

Gdy krew szaleje

U wielu osób ciśnienie krwi jest podwyższone, równe lub przekraczające wartości 140/90 mm Hg. Mówi się wtedy o nadciśnieniu tętniczym. To ono w ciągu ostatnich dziesięcioleci jest kwalifikowane jako choroba cywilizacyjna i osiągnęło niechlubną pozycję nr 1 w tym zakresie. Szacuje się, że w Polsce cierpi na nie około 5 milionów osób, a dane te są jedynie przybliżone. Faktyczna liczba osób z nadciśnieniem może być znacznie wyższa. Wynika to z faktu, że nie wszyscy chorzy wiedzą o swojej chorobie i w związku z tym się nie leczą.

By stwierdzić, czy pacjent cierpi na nadciśnienie, nie wystarczy jeden pomiar, należy wykonać ich kilkanaście i o różnych porach. Chorobę rozpoznaje się, jeśli wartość zmierzonego ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego krwi przekroczy górną granicę normy podczas kilkakrotnych pomiarów.

Dlaczego groźne?

Naczynia krwionośne normalnie przyjmują spokojny strumień krwi. Przy nadciśnieniu strumień ten z dużą siłą atakuje naczynia. Następstwem tego zjawiska jest uruchomienie systemu obrony – ścianki naczyń stają się grubsze, masywniejsze, tracą elastyczność i ulegają degeneracji. Do szorstkich ścianek tętnic z kolei łatwiej przylepiają się płytki cholesterolu i tłuszczów, zmniejsza się w nich wolna przestrzeń, a krew z trudem przeciska się przez zwężenia.

W skrajnych przypadkach tętnice mogą zatkać się całkowicie. Pod naporem krwi mogą też oderwać się od ścianek tętnic płytki miażdżycowe i spowodować zawał serca, udar mózgu lub zator. Konsekwencją nadciśnienia może być przerost mięśnia sercowego, bo musi ono bić mocniej, częściej i pompować krew, pokonując silny opór.

Nadciśnienie to choroba bardzo podstępna, rozwija się powoli i skrycie, długo nie dając objawów. Doprowadza natomiast do poważnego uszkodzenia serca i naczyń krwionośnych. Jest przyczyną takich stanów chorobowych jak: udar mózgu, zawał serca, choroba wieńcowa, niewydolność serca, niewydolność nerek oraz cukrzyca.

Plan naprawczy

Po stwierdzeniu nadciśnienia lekarz przepisuje odpowiednie leki. Ich wybór zależy od wieku pacjenta oraz przebytych, jak i współistniejących, chorób.

Znalezienie najlepszego leku lub ich kombinacji wymaga niekiedy wielu prób. Jednak dzięki skutecznemu leczeniu można uniknąć wszelkich powikłań.

Pamiętać jednak należy, że leczenie takie trwa całe życie. Dlatego pacjenci ze stwierdzonym nadciśnieniem tętniczym powinni pozostawać pod stałą opieką lekarza, systematycznie kontrolować ciśnienie i przyjmować leki.

Ważna jest też zmiana stylu życia – rzucenie palenia, unikanie nadmiaru alko holu, pozbycie się nadwagi, stosowanie diety z ograniczeniem tłuszczów, węglowodanów oraz ilości spożywanej soli, zwiększenie aktywności fizycznej itp.

Mniejsze zło

Zbyt niskie ciśnienie (nazywane hipotonią, podciśnieniem), w przeciwieństwie do nadciśnienia, nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia. Cierpi na nie ok. 3 % społeczeństwa. Za zbyt niskie uważa się ciśnienie u kobiet poniżej 100/60 mmHg, a u mężczyzn poniżej 110/70 mmHg.

Osoby z niskim ciśnieniem mogą uskarżać się na zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, zmęczenie, przedłużenie czasu reakcji. Niskie ciśnienie mają najczęściej młode, szczupłe kobiety, pojawia się też dość często u osób w podeszłym wieku z uwagi na stwardnienia tętnic.

Może jednak ono być następstwem poważnych schorzeń, takich jak niedoczynność tarczycy, nadczynność nadnerczy (choroba Addisona), niedoczynność przysadki mózgowej, niektórych schorzeń serca.

Niedobór płynów lub soli w organizmie, a także długie leżenie w łóżku wskutek choroby mogą także powodować niskie ciśnienie krwi. Przyczyną niedociśnienia może być także nadużycie leków, np. moczopędnych, przeciwdepresyjnych, rozszerzających naczynia krwionośne czy barbituranów.

Nawet jeśli nie mamy kłopotów z ciśnieniem krwi, powinniśmy je kontrolować przynajmniej raz w roku, by w porę uchwycić wszelkie nieprawidłowości i rozpocząć leczenie.

Barbara Bogusz